Πρόσεχε σεαυτω. Μεγας Βασίλειος

Στην καθημερινή μας ζωή είμαστε ολοκληρωτικά απορροφημένοι

απο οικονομικά, οικογενειακά, κοινωνικά, πολιτικά

και άλλα θέματα.

Ομως αυτά τίποτα δεν έχουν να κάνουν

με την πραγματική μας υπόσταση,

δηλαδή με αυτό που ουσιαστικά είμαστε

ούτε με τον πραγματικό σκοπό της ύπαρξής μας.

Ο Mέγας Βασίλειος λοιπόν συμβουλεύει:

Πρόσεχε τον Εαυτό σου.

Δηλαδή ούτε τα δικά σου,

ούτε τα γύρω από εσένα,

ΑΛΛΑ ΠΡΟΣΕΞΕ ΜΟΝΟ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΟΥ.

Διότι άλλο πράγμα είμαστε Εμείς,

άλλο πράγματα τα δικά μας

και άλλο τα γύρω από εμάς.

Εμείς είμαστε η Ψυχή και ο Νούς,

διότι έχουμε πλαστεί σύμφωνα με την εικονα του Κτίστου μας.

Μη δίνεις σημασία στη σάρκα,

ούτε να επιζητείς με κάθε τρόπο οτι είναι αγαθό σε αυτή,

δηλαδή την ομορφιά και απολαύσεις ηδονικές και μακροζωία,

ούτε να θαυμάζεις τα χρήματα, τη δόξα και την εξουσία,

ΑΛΛΑ ΠΡΟΣΕΧΕ ΤΟΝ ΕΥΑΤΟ ΣΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΨΥΧΗ ΣΟΥ.

Αυτή στόλιζε και αυτή φρόντιζε,

ώστε δια της προσοχής να κατορθώσεις να την απαλλάξεις

από ολόκληρο το ρύπο που επικάθεται σε αυτή από την πονηρία.

Να αποκαθαίρεσαι κάθε αίσχος κακίας

και να την κοσμείς και να την φαιδρύνεις

με όλο το κάλος της αρετής.

ΕΞΕΤΑΣΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΟΥ.

ΠΟΙΟΣ ΕΙΣΑΙ;

Γνώρισε τη φύση σου,

ότι το μέν σώμα είναι θνητό  

η δε Ψυχή σου αθάνατη.

Η ΖΩΗ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΔΙΠΛΗ.

Η μεν προσιδιάζει στη Σάρκα και περνά γρήγορα.

Η άλλη συγγενεύει με την ψυχή

και δεν επιδέχεται περιγραφή.

ΠΡΟΣΕΧΕ ΛΟΙΠΟΝ ΤΟΝ ΕΥΑΤΟ ΣΟΥ

ΚΑΙ ΜΗ ΠΡΟΣΚΟΛΗΘΕΙΣ ΣΤΑ ΘΝΗΤΑ ΣΑΝ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΑΙΩΝΙΑ

ΜΗΤΕ ΝΑ ΚΑΤΑΡΓΗΣΕΙΣ ΤΑ ΑΙΩΝΙΑ ΣΑΝ ΠΕΡΑΣΤΙΚΑ.

Ο Χριστιανός και η Αρχαιοελληνική παιδεία. Μέγας Βασίλειος

Ας έλθουμε τώρα να δούμε και το πώς πρέπει να τα αφομοιώνετε.

(τα μαθήματα της κλασσικής, μη χριστιανικής / θύραθεν παιδείας)

Δεν πρέπει να δίνετε σημασία σε όλα, χωρίς εξαίρεση, τα διδάγματά τους.

Όταν σας εξιστορούν κατορθώματα

ή σας εκθέτουν λόγια καλών ανθρώπων,

να τα δέχεστε με αγάπη,

να κοιτάτε να τους μιμηθήτε, να τους μοιάσετε, όσο μπορείτε.

Όταν όμως φέρνουν στη μέση κακούς ανθρώπους,

πρέπει να αποφεύγετε τις τέτοιες εικόνες,

φράζοντας τ’ αυτιά σας όπως ο Οδυσσέας, που,

καθώς διηγείται ο Όμηρος, ήθελε ν’ αποφύγει τη μελωδία των Σειρήνων.

Απ’ όσα μας διδάσκουν οι παρά πάνω,

θα διαλέγουμε και θα παίρνουμε μονάχα

ό, τι είναι έπαινος της αρετής και κατάκριση της κακίας.

 

Για τον άνθρωπο και τ’ άλλα ζώα,

τα λουλούδια είναι καλά μονάχα για το άρωμά τους και το χρώμα τους.

Για τις μέλισσες όμως, υπάρχει σ’ αυτά και κάτι άλλο:

το μέλι.

Έτσι κι εδώ.

Όσοι στα συγγράμματα των αρχαίων Ελλήνων

δεν αναζητούν μονάχα τη γλύκα και τη χάρη του λόγου,

μπορούν ν’ αποκομίσουν και κάποια ωφέλεια για την ψυχή.

Πρέπει, λοιπόν,

αυτά τα συγγράμματα να τα σπουδάζουμε

ακολουθώντας το παράδειγμα των μελισσών.

Οι μέλισσες δεν πετάνε σε όλα τα λουλούδια με τον ίδιο τρόπο.

Κι όπου καθίσουν, δεν κοιτάνε να τα πάρουν όλα.

Παίρνουν μονάχα όσο χρειάζεται στη δουλειά τους

και το υπόλοιπο το παρατούν και φεύγουν.

Έτσι κι εμείς, αν είμαστε φρόνιμοι.

Θα πάρουμε απ’ αυτά τα κείμενα ό, τι συγγενεύει με την αλήθεια

και μας χρειάζεται και τα υπόλοιπα θα τα αφήσουμε πίσω μας.

Κι όπως, κόβοντας το τριαντάφυλλο,

αποφεύγουμε τ’ αγκάθια της τριανταφυλλιάς,

έτσι κι από τα κείμενα αυτά θα πάρουμε ό, τι είναι χρήσιμο

και θα φυλάξουμε τον εαυτό μας απ’ ό, τι είναι επιζήμιο.

Από την πρώτη, λοιπόν, στιγμή πρέπει να εξετάζουμε τα διδάγματα χωριστά

και να τα προσαρμόσουμε στον σκοπό μας,

φέρνοντας, κατά τη δωρική παροιμία τη σχετική με τους κτίστες,

την πέτρα στο αλφάδι.

Μέγας Βασίλειος, Πρὸς τοὺς νέους, ὅπως ἂν ἐξ ἑλληνικῶν ὠφελοῖντο λόγων

Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήνα 1998

Ο μικρός Μεγάλος Ανθρωπος. Μαρκος Αυρήλιος

Παρατήρησε με πόση ταχύτητα ξεχνιούνται τα πάντα:

παρατήρησε το χάος της άπειρης αιωνιότητας

πριν και μετά από εσένα,

τον κενό αντίλαλο των επευφημιών,

το ευμετάβολον και το άκριτον εκείνων,
που δείχνουν να σε παινεύουν

και την σμικρότητα του τόπου μες στον οποίο συμβαίνουν όλα τούτα.

Η γης ολάκερη δεν είναι παρά ένα σημείο.

Και πόσο μικρή δεν είναι τούτη η γωνίτσα της όπου κατοικούμε;

Κι εδώ, ποιοί θα είναι και πόσοι αυτοί που θα σε παινέψουν;

Μην ξεχνάς λοιπόν
 να καταφεύγεις σε τούτο το χωραφάκι του εαυτού σου,

και πάνω απ’ όλα,
ούτε να παρασύρεσαι

ούτε να εντείνεις υπερβολικά τις προσπάθειες σου.

Να’ σαι ελεύθερος και να αντικρύζεις τα πράγματα,

σαν άνθρωπος,

σαν πολίτης,

 σαν θνητό ον.

Κι ανάμεσα στα όπλα που θα έχεις σε ετοιμότητα,

ας είναι και τα εξής δύο:

Πρώτον,

η πεποίθηση ότι τα πράγματα δεν αγγίζουν την ψυχή

αλλά στέκουν ήρεμα έξω από αυτήν,

ενώ οι ενοχλήσεις προέρχονται μόνο από τις γνώμες

που σχηματίζονται εντός μας.

Και δεύτερον,

ότι όλα όσα βλέπεις αλλάζουν στη στιγμή και παύουν πια να υπάρχουν

και να θυμάσαι διαρκώς σε πόσες τέτοιες μεταβολές

υπήρξες μάρτυρας εσύ ο ίδιος.

 Ο κόσμος είναι μεταβολή, η ζωή είναι δοξασίες.

Μην συμπεριφέρεσαι σαν να πρόκειται να ζήσεις χιλιάδες χρόνια.

Το μοιραίο έχει κιόλας γαντζωθεί επάνω σου.

Όσο ζεις, και όσο είναι στο χέρι σου, γίνε άνθρωπος καλός.

Πόση ηρεμία κερδίζει εκείνος που δεν κοιτάζει

τι είπε και τι έκαμε και τι σκέφτεται ο διπλανός του,

αλλά μόνο τι κάνει ο ίδιος

ώστε να είναι δίκαιη και ευσεβής η πράξη του.

Τη γνώμη που έχει ένας αλαζόνας

μη την ενστερνίζεσαι κι εσύ,

μήτε να κρίνεις όπως θέλει αυτός,

μόνο βλέπε τα πράγματα όπως στ΄αλήθεια είναι.

«Τα Εις Εαυτόν» του Μαρκου Αυρήλιου

Εκδόσεις Γεωργίαδης. Ελληνική αγωγή.

Θερμοπύλες. Καβάφης

Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες. Ποτέ από το χρέος μη κινούντες· δίκαιοι κ’ ίσιοι σ’ όλες των τες πράξεις, αλλά με λύπη κιόλας κ’ ευσπλαχνία· γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν είναι πτωχοί, πάλ’ εις μικρόν γενναίοι, πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε· πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες, πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους. Και περισσότερη τιμή τούς πρέπει όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν) πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος, κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε. (Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)

Η ιδρυση του πανεπιστημίου Stanford

Γύρω στα 1880

μία ηλικιωμένη γυναίκα με καρό φουστάνι

και ο σύζυγό της, ντυμένος με ένα παλιομοδίτικο κοστούμι,

κατέβηκαν από το τρένο στη Βοστώνη

και κατευθύνθηκαν προς το γραφείο του προέδρου του Πανεπιστημίου Harvard.

Δεν είχαν ραντεβού.

Η γραμματέας μπορούσε να καταλάβει από την πρώτη στιγμή

ότι τέτοιοι επαρχιώτες δεν είχαν καμία δουλειά στο Harvard.

"Θα θέλαμε να δούμε να δούμε τον πρόεδρο" είπε ο άντρας με χαμηλή φωνή.

"Θα είναι απασχολημένος όλη μέρα" απάντησε η γραμματέας κοφτά.

"Θα περιμένουμε" απάντησε η γυναίκα.

Για ώρες η γραμματέας τους αγνοούσε,

ελπίζοντας ότι κάποια στιγμή θα απογοητευτούν και θα φύγουν.

Καθώς όμως είδε ότι δεν έφευγαν,

η γραμματέας αποφάσισε να ενοχλήσει τον πρόεδρο,

παρόλο που δεν το ήθελε με τίποτα.

"Ίσως αν τους δείτε για ένα λεπτό, να φύγουν" του είπε!

Εκείνος αναστέναξε με δυσφορία αλλά έγνεψε καταφατικά.

και δέχθηκε το ηλικιωμένο ζευγαρι.

Η γυναίκα του είπε

"Είχαμε έναν γιο που φοίτησε στο Πανεπιστήμιό σας για ένα χρόνο.

Το αγαπούσε και ήταν πολύ ευτυχισμένος εδώ.

Αλλά δυστυχώς πριν από ένα χρόνο σκοτώθηκε απρόσμενα.

Ο άντρας μου και εγώ θα θέλαμε να χτίσουμε ένα μνημείο για αυτόν

στο χώρο του Πανεπιστημίου."

Ο πρόεδρος δεν συγκινήθηκε καθόλου. Αντιθέτως εκνευρίστηκε.

"Κυρία μου" απάντησε με αναίδεια

"δεν μπορούμε να βάζουμε αγάλματα για κάθε άνθρωπο

που φοίτησε στο Harvard και πέθανε.

Αν το κάναμε, τότε αυτό το μέρος θα έμοιαζε με νεκροταφείο."

"Όχι" απάντησε γρήγορα η γυναίκα,

"δεν θέλουμε να στήσουμε ένα άγαλμα.

Σκεφτήκαμε να δωρίσουμε ένα κτίριο στο Harvard."

Ένα κτίριο! Έχετε ιδέα πόσο κοστίζει ένα κτίριο;

Έχουμε περισσότερα από οκτώμισι εκατομμύρια δολάρια σε κτίρια

εδώ στο Harvard."

Για μία στιγμή η γυναίκα έμεινε σιωπηρή.

Ο πρόεδρος χαμογέλασε χαιρέκακα.

Ίσως ήρθε η ώρα να τους ξεφορτωθεί.

Η γυναίκα στράφηκε προς τον άντρα της και είπε ήρεμα:

"Μόνο τόσα χρειάζονται για να φτιάξει κανείς ένα πανεπιστήμιο;

Γιατί δεν φτιάχνουμε το δικό μας τότε;"

Ο σύζυγος έγνεψε θετικά.

Ο κύριος και η κυρία Leland Stanford σηκώθηκαν όρθιοι και βγήκαν έξω

αφήνωντας πίσω εμβρόντητο τον Πρόεδρο.

Ταξίδεψαν μέχρι το Palo Alto στην Καλιφόρνια

όπου ίδρυσαν το Πανεπιστήμιου που φέρει το όνομά τους,

το Πανεπιστήμιο Stanford,

στη μνήμη ενός γιού τον οποίο το Harvard είχε ξεχάσει.

Το Πανεπιστήμιο Stanford είναι σήμερα από τα κορυφαία πανεπιστήμια στον κόσμο.

Φάουστ

Κάθε άνθρωπος αναπόφευκτα έχει δύο πρόσωπα.

Ένα φωτεινό και κοινωνικά αποδεκτό που ονομάζει Εγω.

Και ένα άλλο πρόσωπο,

που κατοικεί στη σκοτεινή πλευρά της ψυχής του

και ονομάζεται Σκιά

Ο μύθος του Φαουστ του Γκαίτε

αποτελεί την ιστορία ενός εξαιρετικού ανθρώπου

που κατάφερε να ενοποιήσει

τα δύο αυτά φαινομενικά ασύμβατα κομμάτια της ψυχής του

και να ολοκληρωθεί σαν οντότητα.

Ο ψυχαναλυτής Robert Johnson στο βιβλίο του 'Η Σκιά'

αναφέρει τα εξής σχετικά:

O Φάουστ του Γκαίτε ,

ίσως το καλύτερο λογοτεχνικό υπόδειγμα για τη συνάντηση του Εγώ και της Σκιάς, είναι η ιστορία ενός χλωμού και στερημένου από κάθε έμπνευση καθηγητή

που έχει φτάσει στο σημείο να αυτοκτονήσει

εξαιτίας της αβίωτης απόστασης μεταξύ του Εγώ και της Σκιάς του.

Στο σημείο αυτό ο Φάουστ συναντά την εξίσου ανυπόφορη Σκιά του,

τον Μεφιστοφελή.

Η έκρηξη της ενέργειας στη συνάντηση αυτή είναι ακραία.

Ωστόσο αυτοί επιμένουν και η μακρά και πολύ παραστατική τους ιστορία

είναι η καλύτερη οδηγία που έχουμε για την απολύτρωση του Εγώ και της Σκιάς.

Ο Φάουστ σώζεται από την κενότητα της ζωής του

και γίνεται ένα θερμόαιμο πρόσωπο γεμάτο πάθος.

Ο Μεφιστοφελής σώζεται από τον αμοραλιστικό του βίο

και ανακαλύπτει επιπλέον ότι έχει την ικανότητα να αγαπήσει.

Ο Φάουστ μας δείχνει ότι με μεγάλη δύναμη

ότι η απολύτρωση του Εγώ είναι εφικτή

μόνο όταν εξελίσσεται παράλληλα με την απολύτρωση της Σκιάς.

Οσο έλκουμε τη Σκιά στην επιφάνεια της συνείδησης ,

αυτή μαλακώνει, γίνεται πιο ήπια και πιο ενδοτική.

Ο χαρακτήρας του Φάουστ ολοκληρώνεται από την προσθήκη της Σκιάς του

και τη συνάντηση με τον Μεφιστοφελή.

Το ίδιο ισχύει και αντίστροφα.

Για να το πούμε καλύτερα, ούτε το Έγώ ούτε η Σκιά μπορούν να λυτρωθούν

εαν δεν μεταμορφωθεί αντίστοιχα και το δίδυμο στοιχείο τους.

Αυτή η μεταξύ τους τριβή οδηγεί και τα δύο κομμάτια στην αρχική τους ολότητα.

Η σκιά. Ανακαλύπτοντας τη σκοτεινή πλευρά της ψυχής.

Robert Johnson. Εκδόσεις Αρχέτυπο.

Η δύναμη της Αγάπης. Κρισναμούρτι

Ελπίζω vα πέρασες μια ήσυχη νύχτα,

vα σε περίμενε μια ωραία ανατολή έξω από το παράθυρό σου

και vα μπόρεσες vα κοιτάξεις γαλήvια τα βραδινά αστέρια πριν πας για ύπνο.

Πόσο λίγο ξέρουμε από αγάπη,

από τηv εκπληκτική τρυφερότητα και «δύναμή» της.

Πόσο εύκολα χρησιμοποιούμε τη λέξη αγάπη,

τη χρησιμοποιεί ο στρατηγός,

τη χρησιμοποιεί ο χασάπης,

τη χρησιμοποιεί ο πλούσιος,

όπως τη χρησιμοποιούv και τα vεαρά αγόρια και κορίτσια.

Αλλά πόσο λίγα ξέρουv γι' αυτήv!

Δεv ξέρουv τηv απεραvτοσύvη της,

δεν ξέρουν ότι είvαι αθάvατη,

δεν ξέρουν πόσο αvεξιχvίαστη είvαι...

Ν' αγαπάς σημαίvει vα έχεις επίγvωση της αιωvιότητας.

Τι πράγμα είvαι οι σχέσεις

και πόσο εύκολα πέφτουμε στη συvήθεια κάποιας συγκεκριμέvης σχέσης,

θεωρούμε τα πράγματα δεδομέvα,

αποδεχόμαστε τηv κατάσταση

και δεv είvαι αvεκτή καμιά αλλαγή,

δε δεχόμαστε καμία κίvηση προς τηv αβεβαιότητα,

ούτε για έvα λεπτό.

Όλα είvαι τόσο καλά ρυθμισμέvα,

τόσο στέρεα φτιαγμέvα, τόσο δεσμευμέvα,

που δεv υπάρχει καμία ελπίδα για λίγη φρεσκάδα,

για μια καθαρή αvαζωογοvητική αvοιξιάτικη αvάσα.

Αυτά κι άλλα πολλά τα οvομάζουμε σχέσεις.

Αv παρατηρήσουμε από κοvτά,

οι σχέσεις είvαι κάτι πολύ πιο λεπτό,

κάτι πιο γοργό κι από τηv αστραπή,

πιο αχαvές κι από τη γη,

γιατί οι σχέσεις είvαι η ίδια ζωή.

Κι η ζωή μας είvαι σύγκρουση.

Θέλουμε vα κάvουμε τις σχέσεις χοvτροκομέvες, ωμές, εύκολες.

Έτσι χάvουv τηv ευωδιά τους, τηv ομορφιά τους.

Όλα τούτα συμβαίvουv γιατί δεv αγαπάμε,

κι η αγάπη, φυσικά, είvαι το σπουδαιότερο απ' όλα,

γιατί μέσα σ' αυτήv πρέπει vα εγκαταλείψει καvείς ολοκληρωτικά τοv εαυτό του.

Αυτή ακριβώς η ιδιότητα της φρεσκάδας,

του καιvούριου,

είvαι ουσιαστική,

αλλιώς η ζωή γίvεται ρουτίvα, συvήθεια,

και η αγάπη δεv είvαι συvήθεια,

δεv είvαι κάτι βαρετό.

Oι περισσότεροι άvθρωποι έχουv χάσει το αίσθημα της έκπληξης.

Θεωρούv τα πάvτα δεδομέvα

κι αυτή η αίσθηση της ασφάλειας καταστρέφει τηv ελευθερία

και τις εκπλήξεις της αβεβαιότητας.

Σχεδιάζουμε πράγματα για το μακριvό μέλλοv,

μακριά από το παρόv.

Αλλά η προσοχή που χρειάζεται κανείς για vα καταvοήσει,

βρίσκεται πάvτα στο παρόv.

Στηv προσοχή υπάρχει πάvτα μια αίσθηση αμεσότητας.

Το vα είvαι καvείς ξεκάθαρος στις προθέσεις του είvαι πολύ επίποvη δουλειά,

η πρόθεση είvαι σαv μια φλόγα,

που προτρέπει κάποιοv ακατάπαυστα vα καταvοήσει.

Να είσαι ξεκάθαρη στις προθέσεις σου

και θα δεις, τα πράγματα θα κυλήσουv από μόvα τους.

Το vα είvαι καvείς ξεκάθαρος, κάθε στιγμή,

είvαι ό,τι ακριβώς χρειάζεται,

αλλά δεv είvαι τόσο εύκολο όσο ακούγεται.

Πρέπει καvείς vα καθαρίσει τη γη για τοv καιvούριο σπόρο,

κι από τη στιγμή που θα φυτευτεί ο σπόρος,

με τη δική του ζωτικότητα και δύvαμη θα έρθουv οι καρποί και ο vέος σπόρος.

Η εξωτερική ομορφιά δεv κρατάει ποτέ,

φθείρεται πάvτα όταv δεv υπάρχει εσωτερική χαρά κι ευχαρίστηση.

Καλλιεργούμε κάθε τι το εξωτερικό,

δίvοvτας πολύ λίγη προσοχή σε όσα βρίσκοvται μέσα μας.

Γράμματα σε μία Νεαρή φίλη. Κρισναμούρτι

Εκδόσεις Καστανιώτη